Στρες και Σωματικοί Μηχανισμοί Άμυνας στην Καθημερινότητά μας

Στρες και Σωματικοί Μηχανισμοί Άμυνας στην Καθημερινότητά μας

Η διαχείριση του στρες είναι μια πλέον καθημερινή κατάσταση που αρκετοί καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε λόγω των υψηλών απαιτήσεων στον επαγγελματικό, οικογενειακό και προσωπικό μας χώρο. Από τη μια πλευρά, οι υψηλοί στόχοι που θέτουμε στον εαυτό μας να ανταπεξέλθει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μας παρακινεί να είμαστε ενεργοί και να έχουμε αυτή την ευχάριστη κινητήρια δύναμη για εξέλιξη, χαρά και δημιουργία! Τί καλύτερο φυσικά από το να έχουμε στόχους που μας ωθούν ένα βήμα παρακάτω και μας κάνουν να νιώθουμε πως τα καταφέρνουμε εφόσον ικανοποιούμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας!

Από την άλλη πλευρά, χρειάζεται να έχουμε στο μυαλό μας τα όριά μας και να παίρνουμε μια ανάσα όταν αρχίζουν δυσάρεστα ψυχοσωματικά συμπτώματα; τότε ακριβώς που το άγχος από παραγωγικό μετατρέπεται σε ψυχολογικό και ως αποτέλεσμα μας εμποδίζει να λειτουργούμε φυσιολογικά όπως πριν. Τότε είναι η στιγμή που κυριευόμαστε από υπερβολικό στρες, τόσο ώστε να αρχίζουμε να αποφεύγουμε τις συνήθειές μας, μερικές δράσεις που κάναμε και πλέον δεν μας ευχαριστούν, τότε που έχουμε την αίσθηση πως πρέπει να αποχωρήσουμε από πράγματα που μας έδιναν μέχρι τώρα χαρά. Αυτή τη στιγμή χρειάζεται να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να δίνουμε χρόνο στον εαυτό μας να αναπροσαρμόζει στόχους και να επαναπροσδιορίζει προτεραιότητες.

Οι συναισθηματικές αντιδράσεις είναι χρήσιμες και προσαρμοστικές. Γιατί λοιπόν μπορούν να βλάψουν την υγεία μας; Η απάντηση φαίνεται να είναι ότι οι συναισθηματικές μας αντιδράσεις έχουν σχεδιαστεί κυρίως για να αντιμετωπίσουν βραχυπρόθεσμα γεγονότα. Οι ψυχικές απαντήσεις που συνοδεύουν τα αρνητικά συναισθήματα μας προετοιμάζουν να απειλήσουμε ή να πολεμήσουμε αντιπάλους ή να ξεφύγουμε από επικίνδυνες καταστάσεις.

Ο Walter Cannon συνήγαγε τη φράση fight-or-flight response, που αναφερόταν στις ψυχικές αντιδράσεις που μας προετοιμάζουν για τις επίπονες προσπάθειες που απαιτούνται εάν βρεθούμε πχ. σε μάχη είτε με το να παγώνουμε (freeze) και να σαστίζουμε είτε με το να έχουμε τάση φυγής (flight). Αρκετές μελέτες αποδεικνύουν τις επιβλαβείς επιπτώσεις του στρες στην υγεία. Για παράδειγμα, οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας, όπως αυτοί που λειτουργούν σε πολυσύχναστα αεροδρόμια όπου ο κίνδυνος συγκρούσεων είναι μεγαλύτερος, παρουσιάζουν μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης αρτηριακής πίεσης που επιδεινώνεται καθώς μεγαλώνουν (Cobb and Rose, 1973).

Σε τέτοιες στρεσογόνες περιπτώσεις υπάρχουν αυτόνομες και ορμονικές αποκρίσεις που μπορούν να βλάψουν την υγεία. Η επινεφρίνη απελευθερώνει την αποθηκευμένη γλυκόζη που υπάρχει στους μυς παρέχοντας έτσι ενέργεια στο σώμα. Αυτό αυξάνει δραστικά την λειτουργία της καρδιάς και της αρτηριακής πίεσης. Η άλλη ορμόνη που σχετίζεται με το στρες είναι η κορτιζόλη, μια φυσική στεροειδής ορμόνη, που παίζει βασικό ρόλο στην απόκριση του σώματος στο στρες. H  υψηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακά προβλήματα, εγκεφαλικό επεισόδιο, κρίσεις πανικού και μια σειρά σοβαρών ασθενειών. Αξιοσημείωτο είναι πως στα παιδιά τα συμπτώματα του στρες αυξάνουν ακόμη και τις πιθανότητες να μην φτάσουν στο πλήρες ύψος τους. Επιπλέον, η αναστολή της φλεγμονώδους απόκρισης λόγω του στρες καθιστά πιο δύσκολο για το σώμα να επουλωθεί μετά από τραυματισμό ή να ανακάμψει μετά από μια ίωση.

Μερικά βήματα για να αποφευχθεί το άγχος είναι η αερόβια άσκηση, η εκπαίδευση σε ασκήσεις χαλάρωσης και η επαφή με τη φύση. Επιπλέον, σύμφωνα με τον ψυχολόγο Donald Meichenbaum, ένας εξαιρετικός τρόπος για να αντιμετωπιστεί  το άγχος είναι να έχουμε ένα σχέδιο στο μυαλό για την αντιμετώπιση των στρεσογόνων παραγόντων πριν τους αντιμετωπίσουμε πραγματικά. Οι άνθρωποι θα πρέπει να προβλέψουν τα είδη των στρεσογόνων παραγόντων και να αναπτύξουν το πιο αποτελεσματικό σχέδιο αντιμετώπισης για την αντιμετώπισή τους. Στην περίπτωση αυτή, ο κάθε άνθρωπος μπορεί να το διαχειριστεί μόνος του ή και με τη βοήθεια ψυχολόγου.

Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Φάσεων κατά του Στρες

·        Συνειδητοποίηση Παραγόντων Στρες

·        Φάση Απόκτησης Δεξιοτήτων και Εκπαίδευση

·        Φάση Εφαρμογής Διαχείρισης Στρες και Παρακολούθησης

Συνοψίζοντας, το άγχος μπορεί να προκύψει από πολλές πηγές. Ακόμη και θετικά γεγονότα, όπως η γέννηση, ο γάμος, η αλλαγή εργασίας μπορεί να προκαλέσουν στρες και να οδηγήσουν σε σωματική ασθένεια εάν ένα άτομο υφίσταται πολλά αγχωτικά γεγονότα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, ο βαθμός στον οποίο οι άνθρωποι επιβαρύνονται εξαρτάται από το βαθμό στον οποίο αντιλαμβάνονται έναν στρεσογόνο παράγοντα ως απειλή ή κίνητρο για θετική αλλαγή.

Sources:

·         Adapted from Meichenbaum, D. Stress Inoculation Training. New York. Pergamon Press, 1985

·         Νeil R. Carlson, William Buskist, Psychology, The Science of Behavior, Fifth Edition

Dr. Eleni Tavla
Career Advisor, Program Manager of Psychology.
BCA College

Newsletter

Εγγραφείτε στο newsletter​ για να λαμβάνετε τα νέα του BCA​